ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΦΙΛΟΤΕΧΝΗΣΗΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΣΤΟ ΤΠΠΛ

Λαύριο, 12 Ιουλίου 2023

Μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε από την Εταιρεία Μελετών Λαυρεωτικής μετά από πρόταση του Προέδρου της Τάσου Βλάδου, η οποία υιοθετήθηκε από τη διεύθυνση του ΤΠΠΛ, εγκρίθηκε από τον Δήμο Λαυρεωτικής και υποστηρίχθηκε από το Εργατικό Κέντρο Λαυρίου-Ανατ.Αττικής, προχώρησε σε ένα σταθμό-ορόσημο για την υλοποίησή της.

Σε μία συναισθηματικά φορτισμένη εκδήλωση στο ΤΠΠΛ, με ιστορικό-επιστημονικό και ανθρωπιστικό λόγο, παρουσία των απογόνων των τιμώμενων πατριωτών, έγινε το Σάββατο 8 Ιουλίου 2023 η βράβευση-επιλογή της μορφής που θα έχει το υπό ανέγερση μνημείο που θα θυμίζει ότι στην σκληρή ναζιστική κατοχή υπήρξαν και στον τόπο μας συνάνθρωποι που με απόλυτο κίνδυνο της ζωής τους βοήθησαν να σωθούν από την πείνα εκατοντάδες  συμπολίτες μας.

Ακολουθούν:

1. Το Δελτίο Τύπου για την εκδήλωση
2. Τα αποτελέσματα του καλλιτεχνικού διαγωνισμού φιλοτέχνησης του μνημείου
3. Η ομιλία του Δρος Γιώργου Ν. Δερμάτη με θέμα “Με τη φλόγα της Αντίστασης άναψαν την κάμινο του αργύρου…”

1. ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΛΑΥΡΙΟΥ

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΦΙΛΟΤΕΧΝΗΣΗΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΣΤΟ ΤΠΠΛ

Σάββατο 08/07/2023, Αποθήκη Επίπλευσης, ΤΠΠΛ, Λαύριο

Η ιστορία

Λαύριο, χειμώνας του 1941-42. Η Ελλάδα βρίσκεται υπό ναζιστική κατοχή. Ο σκληρός χειμώνας και η πείνα αποδεκατίζουν τον πληθυσμό των πόλεων. Οι κάτοικοι του Λαυρίου, της εργατούπολης της οποίας μεγάλο μέρος απασχολείται στη Γαλλική Εταιρία Μεταλλείων Λαυρίου (Compagnie Française des Mines du Laurium-CFML), ήδη επιταγμένη από τις δυνάμεις κατοχής, γίνονται ευάλωτα θύματα των σκληρών συνθηκών. Πάνω από το ένα δέκατο του πληθυσμού της πόλης χάνεται μέχρι το καλοκαίρι του 1942.

Ο νεαρός Έλληνας αρχιμηχανικός Κωνσταντίνος Κονοφάγος της CFML έρχεται σε επαφή με την οργάνωση του ΕΑΜ στο Λαύριο και τον γραμματέα της Παναγιώτη Δρίβα, φοιτητή Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και εργαζόμενο στη CFML, και σχεδιάζουν μια παράτολμη πράξη που έμελλε να σώσει την πόλη: την παραγωγή ασημιού, κάτω από τη μύτη των κατακτητών. Ο Κονοφάγος ρίχνεται με πάθος στη έρευνα και τους υπολογισμούς, για να μπορέσει, με τα λίγα διαθέσιμα μέσα, να ανακαλύψει μια τεχνολογική μέθοδο που θα παράξει ασήμι. Τη δοκιμάζει στην πράξη, μαζί με λίγους πιστούς εργάτες, και με κίνδυνο τη ζωή τους το καταφέρνουν. Το ασήμι πωλείται στη μαύρη αγορά έναντι τροφίμων, με τη μεσολάβηση του Ερυθρού Σταυρού, και με τη βοήθεια της οργάνωσης του ΕΑΜ στήνονται συσσίτια. Σιγά-σιγά η πόλη του Λαυρίου βγαίνει από τον μαύρο κύκλο του θανάτου.

Η εκδήλωση

Το Σάββατο, 8 Ιουλίου, στις 7μ.μ., το Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, σε συνεργασία με τους άλλους συνδιοργανωτές του φοιτητικού- νεανικού διαγωνισμού -τον Δήμο Λαυρεωτικής, την Εταιρεία Μελετών Λαυρεωτικής και το Εργατικό Κέντρο Λαυρίου – Αν. Αττικής- για την φιλοτέχνηση μνημείου-γλυπτού προς τιμήν της ηρωικής ομάδας, διοργανώνουν εκδήλωση παρουσίασης των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού. Κατά την εκδήλωση θα εκτεθούν στο κοινό όλες οι συμμετοχές. Επίσης, θα ανακοινωθούν και θα απονεμηθούν τα τρία βραβεία (1ο, 2ο και 3ο) που εξέλεξε η Καλλιτεχνική Επιτροπή του διαγωνισμού. Η ιδέα του πρώτου βραβείου είναι και αυτή που θα υλοποιηθεί.

Η εκδήλωση αυτή, πέρα από μια εκδήλωση μνήμης, είναι πάνω απ’ όλα μια γιορτή της αλληλεγγύης, της συλλογικής δράσης, της συμπόρευσης επιστήμης – κοινωνίας και της αντίστασης απέναντι στη βία και τον πόλεμο.

2. ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΦΙΛΟΤΕΧΝΗΣΗΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΣΤΟ ΤΠΠΛ

Πραγματοποιήθηκε στις 8 Ιουλίου 2023 στην αίθουσα “Flotation”  του Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου (ΤΠΠΛ) η εκδήλωση για τη βράβευση των καλύτερων προτάσεων  φιλοτέχνησης μνημείου με θέμα την ηρωϊκή παραγωγή του αργύρου, την οργάνωση των συσσιτίων και τη σωτηρία της πόλης του Λαυρίου κατά τη Ναζιστική Κατοχή, 1941-1944.

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Πρόεδρος, Δ. Καλιαμπάκος, καθηγητής Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών ΕΜΠ, Αντιπρόεδρος του ΤΠΠΛ, Κωνσταντινίδου Έλενα, Αν. καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ, Ό. Σενή, Γραμματέας, ΜSc Αρχιτέκτων, Α. Μώρογλου, Δημ. σύμβουλος, Γ. Δερμάτης, Δρ Ιστορίας (Εταιρεία Μελετών Λαυρεωτικής), Δ. Μέντης, Πρόεδρος Εργατικού Κέντρου Λαυρίου-Ανατολικής Αττικής.

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Ν. Τρανός, Πρύτανης Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ), Δ. Σεβαστάκης, καθηγητής Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ, Γ. Γυπαράκης, καθηγητής Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ.

Το 1ο βραβείο το έλαβαν οι Γ. Χατζησπύρου και Α. Μυρσοδέλη, φοιτητές της ΑΣΚΤ, και φυσικά η πρότασή τους θα εκτελεσθεί. Το 2ο το έλαβε η Π.-Ε. Χρυσανθοπούλου, Αρχιτέκτων ΕΜΠ και το 3ο ο Ε. Πάλλας, Σχολή Καλών Τεχνών ΑΠΘ. Τα βραβεία απένειμε ο Ν. Τρανός, Πρύτανης της ΑΣΚΤ. Όλα τα έργα των συμμετασχόντων στον καλλιτεχνικό διαγωνισμό είχαν εκτεθεί στην αίθουσα και όλοι έλαβαν αναμνηστικά της συμμετοχής τους.

Το επίγραμμα που θα συνοδεύει το μνημείο  συνέταξε ο Δρ Γιώργος Ν. Δερμάτης και εγκρίθηκε από την Οργανωτική Επιτροπή.

Στην εκδήλωση, ενώπιον πολλών Λαυριωτών, μεταξύ των οποίων και οι συγγενείς των πρωταγωνιστών αυτής της ηρωϊκής πράξης, απηύθυναν ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΥΣ ο Α. Μπουντουβής, Πρύτανης ΕΜΠ, ο Δ. Λουκάς, Δήμαρχος Λαυρεωτικής, ο Α. Βλάδος, Πρόεδρος της Εταιρείας Μελετών Λαυρεωτικής και ο Δ. Μέντης, Πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου-Ανατολικής Αττικής. Στο τέλος έπαιξε ακορντεόν ο Γ. Ελευθεριάδης.

ΚΕΝΤΡΙΚΟΙ ΟΜΙΛΗΤΕΣ:

• Γιώργος Ν. Δερμάτης, “Με τη φλόγα της Αντίστασης άναψαν την κάμινο του αργύρου…”
• Δ. Καλιαμπάκος, “Σύγχρονες αντηχήσεις μιας ηρωϊκής πράξης”.
  

3. ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ ΤΟΥ Δρος ΓΙΩΡΓΟΥ Ν. ΔΕΡΜΑΤΗ ΜΕ ΘΕΜΑ

“ΜΕ ΤΗ ΦΛΟΓΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΑΝΑΨΑΝ ΤΗΝ ΚΑΜΙΝΟ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΟΥ…”

Κυρίες και κύριοι,

με την επίθεση της φασιστικής Ιταλίας στις 28 Οκτωβρίου 1940, τη νικηφόρα αντεπίθεση του ελληνικού στρατού στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας, στη συνέχεια με την εισβολή των γερμανικών ναζιστικών στρατευμάτων και την κατοχή της Ελλάδας, ο ελληνικός λαός ζει μια από τις πιο ζοφερές περιόδους της νεότερης ιστορίας του. Στις 27 Απριλίου 1941 oι Γερμανοί μπαίνουν στην Αθήνα και ακολούθως την 1η Μαΐου 1941 μαζί με τους Ιταλούς στο Λαύριο. Είναι η σκοτεινή περίοδος της Ναζιστικής Κατοχής, 1941-1944, τότε που  όλα «…τάσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά». Το ανυπότακτο πνεύμα του αλβανικού μετώπου συνεχίστηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία των νέων και του ελληνικού λαού και δημιούργησε το αθάνατο έπος της Εθνικής Αντίστασης.

Όσα θα σας αναφέρω προέρχονται από έρευνα του Ηλία Κονοφάγου και του ομιλούντος, πάνω στην οποία στηρίχθηκαν οι κοινές μας δημοσιεύσεις και ομιλίες κατά το παρελθόν.

Οι Γερμανοί οχυρώνουν το Σούνιο (μονάδα των SS- Leibstandarde SS-Ad. Hitler) και εγκαθιστούν την κομμαντατούρα, το γερμανικό-φρουραρχείο-διοικητήριο, μέσα στην πόλη στη συνοικία του Κυπριανού, απέναντι από το 3ο Δημοτικό Σχολείο, στο σημερινό κτίριο εστίασης, με διοικητή τον Γερμανό αξιωματικό Lemann. Η δε ιταλική διοίκηση εγκαθίσταται, στην πίσω πλευρά, δίπλα στην οικία του Κωνσταντίνου Κονοφάγου.

Από την πρώτη στιγμή που οι Γερμανοί πάτησαν το πόδι τους στο Λαύριο, επιτάσσουν τον χώρο στον οποίο βρισκόμαστε, την πρώην Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου και επιστρατεύουν τους εργαζόμενους, τη δε διοίκησή της αναθέτουν στην ιταλική εταιρεία Α.Μ.Μ.Ι. (Azienda Minerali Metalici Italiani) με διοικητή έναν Ιταλό συνταγματάρχη, ονόματι Konrado Kolp και 7 καραμπινιέρους μόνιμα εδώ μέσα στο εργοστάσιο.

Οι Ναζιστικές Δυνάμεις Κατοχής δεσμεύουν όλη την αγροτική παραγωγή της Ελλάδας για τις ανάγκες τους, ακόμη και για τη διατροφική ενίσχυση των στρατευμάτων τους στην Β. Αφρική στη στρατιά του Rommel.

Η έλλειψη των τροφίμων είχε αρχίσει να γίνεται ορατή στις πόλεις από το καλοκαίρι του 1941. Όσο μπαίνουμε στον χειμώνα το φάσμα της πείνας αρχίζει να αποδεκατίζει τους Έλληνες, τα ανυπεράσπιστα παιδιά, ιδιαίτερα στις φτωχογειτονιές, στις εργατογειτονιές των πόλεων. Ο θάνατος μ’ αυτήν τη μορφή της ανελέητης πείνας θερίζει και το πολύπαθο Λαύριο. Η εργατούπολη του Λαυρίου με ανύπαρκτους αγροτικούς πόρους θα έχει εκατοντάδες θύματα από την πείνα, μεταξύ αυτών και πολλά παιδιά. Κατά τον τρομερό και δριμύ χειμώνα του 1941-1942 έως το μαύρο καλοκαίρι του 1942 πέθαναν στο Λαύριο από πείνα 868 άτομα σε σύνολο πληθυσμού 6.680 κατά την απογραφή του 1940. Αλλά ήδη αρκετοί είχαν φύγει, οπότε ο πληθυσμός είχε πέσει στις 5.000 περίπου, αλλά και αριθμός των νεκρών πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερος, διότι πολλοί δεν δηλώνονταν, είτε διότι βρέθηκαν στους δρόμους και οδηγήθηκαν σε ομαδικούς τάφους, είτε μετά το καλοκαίρι του 1942, όταν άρχισαν δειλά-δειλά τα συσσίτια, για να κρατήσουν οι συγγενείς τους το δελτίο τροφίμων, οπότε πρέπει να ανέρχεται στους 1.000 περίπου, δηλαδή χάθηκε το 1/5, το 20% του πληθυσμού του Λαυρίου. Υπήρξαν οικογένειες που χάθηκαν ολόκληρες. Ένα σύννεφο θανάτου, ένα βαρύ πένθος σκέπαζε την πόλη.

Και εδώ ορθώνονται οι γενναίες ψυχές, η φλόγα της αντίστασης πυρπολεί πρώτ’ απ’ όλα την ατίθαση νιότη. Τα νιάτα, όπως πάντα, ορθώνουν το ανάστημά τους. Ο Κωνσταντίνος Κονοφάγος, 29 ετών, αρχιμηχανικός έργων επιφανείας της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου εισηγείται στον Γενικό Διευθυντή της, Βέλγο, Maurice Bremer, να μη δηλώσουν στις Αρχές Κατοχής 1.000 τόνους τριπλού κράματος αργύρου, μολύβδου, ψευδαργύρου, με περιεκτικότητα αργύρου 10 τόνους. Το τριπλό αυτό κράμα μέχρι το 1941 εξαγόταν στη Γαλλία, οπότε γινόταν εκεί η απόληψη του αργύρου. Με την πείνα να εξολοθρεύει τον πληθυσμό του Λαυρίου ο Κ. Κονοφάγος κινητοποιεί τις επιστημονικές του δυνάμεις, κάθε ικμάδα της σκέψης του και κατορθώνει να επινοήσει, με πολλές δοκιμές, μια νέα χημική-μεταλλουργική λύση και όπως γράφει ο ίδιος: «…το πιο δραματικό ήταν ότι έπρεπε να βρεθεί και μια νέα μέθοδος για την αφαίρεση του ψευδαργύρου από το τριπλό κράμα. Η κλασική μέθοδος με εξαέρωση δεν ήταν δυνατή γιατί δεν υπήρχαν στην Ελλάδα κατάλληλα χωνευτήρια για την απόσταξη του ψευδαργύρου. …σε ένα μήνα μέσα βρήκ[α] ευτυχώς μια νέα αποτελεσματική χημική μέθοδο. Επρόκειτο για μια εκλεκτική οξείδωση σε 600° με αέρα και ισχυρή ανατάραξη του τριπλού κράματος (Pb+Ag+Zn) με σύγχρονη χρήση ως καταλύτη του NaOH [καυστικής σόδας] σε ποσότητες 6-10 kg κατά τόνο κράματος.».  Στη συνέχεια  μετά την κάθαρσή του ο αργυρούχος μόλυβδος με περιεκτικότητα 10% σε άργυρο μεταφερόταν στην κάμινο κυπέλλωσης και παρήγαγαν κάθε φορά 50 kg αργύρου. Μετά την αφαίρεση του λιθαργύρου (οξείδιο του μολύβδου, 90% μόλυβδος), η εκτυφλωτική λάμψη του αργύρου, μέσα στο κύπελλο της καμίνου, ήταν εκείνες τις νύχτες φως ψυχής, λάμψη των προσώπων, η ίδια η δύναμη της ζωής που θέλει να συνεχίσει να υπάρχει. Όλη αυτή η εργασία γινόταν κρυφά από τις Δυνάμεις Κατοχής από τον ίδιο τον Κ. Κονοφάγο, το Γενικό Διευθυντή Μ. Bremmer (μέλος της Γαλλικής Αντίστασης), Ιωάννη Χατζηπανάγο, εργοδηγό της καμινείας, Ευστάθιο Γεροδήμο, επιστάτη της καμινείας, Δημήτριο Αποστόλου και Ιωάννη Κουτούζο, εργατοτεχνίτες της καμινείας, δύο εργάτες της καμινείας, άγνωστους, μέλη του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ). Τυχόν σύλληψή τους από τους Ναζί θα σήμαινε την άμεση επί τόπου εκτέλεση. O Γενικός Διευθυντής M. Bremmer μιλούσε απταίστως τα γερμανικά, φερόταν με αυστηρό τρόπο προς τους εργαζόμενους επιδεικτικά και, ως υπεράνω πάσης υποψίας, φόρτωνε κρυφά το ασήμι σε μορφή πλακιδίων στο αυτοκίνητό του, πήγαινε στον Ερυθρό Σταυρό, που έδρευε στην Ελβετική Πρεσβεία και έξω απ’ αυτήν το ασήμι φορτωνόταν διακριτικά στο αυτοκίνητο γνωστού επώνυμου κοσμηματοπώλη, μαυραγορίτη της εποχής, πληρώνοντας 1kg ασήμι με 10 χρυσές λίρες. Με τα χρήματα αυτά αγόραζαν τρόφιμα για τα συσσίτια. Για να μην ανακαλύψουν οι Γερμανοί Ναζί και αυτήν την τελευταία πλευρά της όλης επιχείρησης, σε συνεννόηση με την Ελβετική Πρεσβεία, φαινόταν ότι εκείνη έκανε τις παροχές και τις διανομές των τροφίμων.

Προηγουμένως είχαν υπάρξει οι εμπιστευτικές συναντήσεις του γραμματέα του ΕΑΜ Λαυρίου, Παναγιώτη Δρίβα, 22 ετών, φοιτητή της Κλασσικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, με τον Κ. Κονοφάγο και τα συνεχή πιεστικά διαβήματα προς τη διεύθυνση της Γαλλικής Εταιρείας, ώστε να βρεθεί τρόπος να οργανωθούν συσσίτια και για τις οικογένειες των εργαζομένων της και όλο τον πληθυσμό του Λαυρίου. Η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση, το ΕΑΜ, είχε απλώσει το δίκτυό του σε όλη την Ελλάδα, το παρακάτω απόσπασμα είναι από γερμανική έκθεση με χρονολογία 6 Ιουλίου 1943 «Το ενενήντα τοις εκατό των Ελλήνων είναι σήμερα ομόθυμα εχθρικό προς τις Δυνάμεις του Άξονα και είναι έτοιμο για ανοιχτή εξέγερση. […] Το ΕΑΜ με τις αγωνιστικές οργανώσεις του είναι το κύριο στήριγμα όλου του αντιστασιακού κινήματος εναντίον των Δυνάμεων του Άξονα.».  Γράφει ο Π. Δρίβας «…Ο αείμνηστος Κώστας Κονοφάγος είχε προσεχτική επαφή μόνον μαζί μου, γιατί μου είχε απόλυτη εμπιστοσύνη…η οργάνωση [σε κάθε περίπτωση δεν έπρεπε] να χάσει αυτόν τον πολύτιμο συνεργάτη, γιατί μάς βοήθησε πάρα πολύ στην οργάνωση και λειτουργία των συσσιτίων και γενικά στη διανομή τροφίμων…Ο πανέξυπνος μηχανικός Κώστας Κονοφάγος μού είπε σε μια επαφή που είχα μαζί του, ότι με την πώληση των παλιοσίδερων δεν εξασφαλίζουμε αρκετά έσοδα για να συνεχίσουμε τη λειτουργία των συσσιτίων και τη διανομή τροφίμων  [ενώ με την παραγωγή και την πώληση του ασημιού θα εξασφαλίζονταν χρήματα γι’ αυτόν σκοπό.] Και συνεχίζει ο Π. Δρίβας «Εάν η οργάνωση δεν είχε τη βοήθεια του Κώστα Κονοφάγου, οι νεκροί στο Λαύριο θα ξεπερνούσαν τις τρεις χιλιάδες.».  Και βέβαια οι Γερμανοί γνώριζαν, είχαν τις πληροφορίες τους για το ποιος είναι επί κεφαλής της Αντίστασης στο Λαύριο και όπως γράφει ο ίδιος ο Π. Δρίβας «…λυσσωδώς [με] κυνηγούσαν και επεδίωκαν με κάθε τρόπο να με συλλάβουν».

Στις επαφές με τον Κ. Κονοφάγο και στα διαβήματα επίσης έπαιρνε μέρος και ο Ευθύμιος Αυγέρης, Πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων στα Μεταλλεία του Λαυρίου στη θέση Πλάκα, επίσης μέλος του ΕΑΜ.  Πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Π. Δρίβας ερχόταν σε επαφή με το δίκτυο της οργάνωσης στην Αθήνα, λειτουργώντας καταλυτικά και σε ένα άλλο επίπεδο, προμήθευε την ομάδα του Κ. Κονοφάγου στη Γαλλική Εταιρεία με τις ποσότητες καυστικής σόδας, λιγνίτη, θαλασσινού άλατος και θείου, αναγκαίες για την όλη μεταλλουργική διαδικασία, γιατί χωρίς αυτές φυσικά δεν θα μπορούσε να παραχθεί ο άργυρος, επομένως και να συνεχισθούν τα συσσίτια. Αξίζει να αναφέρουμε ότι απόδειξη της σχέσης απόλυτης εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης μεταξύ του Κ. Κονοφάγου και του Π. Δρίβα είναι το γεγονός ότι ο δεύτερος παρενέβη στην οργάνωση του ΕΑΜ της Αθήνας, ώστε να οργανώσει την απελευθέρωση της μάνας του Κ. Κονοφάγου, Ευγενίας, κρατούμενης στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως στο Χαϊδάρι, λόγω του άλλου γυιου της, του Σπύρου, φοιτητή του Ε.Μ. Πολυτεχνείου, μέλους της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων (ΕΠΟΝ-νεολαία του ΕΑΜ)• τούτο έγινε μέσω μιας ερωμένης του νέου διοικητή του Χαϊδαρίου Karl Fisser στις 13 Απριλίου 1944. Μεγάλη υπήρξε και η συμβολή του Ιταλού Orpheo Morelli, οικονομικού διευθυντή της Γαλλικής Εταιρείας, γνώστη των προηγούμενων ενεργειών, ο οποίος παρουσίαζε ψευδή λογιστικά στοιχεία στις Αρχές Κατοχής, κρατώντας διπλά λογιστικά βιβλία για να δοθεί, μετά το τέλος του πολέμου, η πραγματική παραγωγική εικόνα της περιόδου στη Διεύθυνση του Παρισιού. Οι Ιταλοί ή ιταλικής καταγωγής παλιοί εργαζόμενοι στη Γαλλική Εταιρεία, Λαυριώτες πλέον, όχι μόνον συμπεριφέρθηκαν άψογα απέναντι στους συντοπίτες και συναδέλφους τους Έλληνες, αλλά επέδειξαν και πνεύμα αλληλεγγύης. Το 1942 στη Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου παρήγαγαν 611 kg αργύρου και το 1943 2.290 kg. Στο Λαύριο, στον ίδιο τόπο μετά από 2.300 χρόνια επιβεβαιώνεται, στις κατοχικές συνθήκες της ακραίας ανθρωπιστικής κρίσης, ο ιστορικός Ξενοφών, ο οποίος το 354 π.Χ. είχε γράψει: «Ἔστι δέ καί γῆ [του Λαυρίου] ἥ σπειρομένη μέν οὐ φέρει καρπόν, ὀρυττομένη δέ πολλαπλασίους τρέφει ἤ εἰ σῖτον ἔφερε. Καί μήν ὑπάργυρός ἐστι σαφῶς θείᾳ μοίρᾳ·»  (Μετάφρ.: Υπάρχει δε και έκταση γης [του Λαυρίου], η οποία, όταν μεν σπέρνεται, δεν αποφέρει καρπό, όταν όμως εξορύσσεται, τρέφει πολύ περισσότερους, παρά εάν παρήγε στάρι. Και βέβαια σαφώς κατά θεία παραχώρηση περιέχει άργυρο).

Τόλμη, επιστημονική ανακάλυψη, πατριωτισμός, έμπρακτος ανθρωπισμός, αλληλεγγύη, τόσες αρετές σε μια πράξη, για τις οποίες στη συνέχεια θα μάς μιλήσει ο καθηγητής του ΕΜΠ, κ. Δ. Καλιαμπάκος.

Συμμετέχουμε όλοι σε μια ιστορική στιγμή για να αποδοθεί η οφειλόμενη τιμή σ’ αυτούς τους αγωνιστές, που έσωσαν μιαν ολόκληρη πόλη, με τη φιλοτέχνηση και την ανέγερση του μνημείου εδώ στον ίδιο χώρο, που παρήχθη το ασήμι με το παρακάτω επίγραμμα που θα το κοσμεί:

«Λαύριο, Ναζιστική Κατοχή 1941-1944

Με τη φλόγα της Αντίστασης

άναψαν την κάμινο του αργύρου

για το Ψωμί και την Ελευθερία»

Κυρίες και κύριοι, σας ευχαριστώ πολύ που με ακούσατε.