Μουσείο Κεραμικής

Μια σπίθα-πρόταση του αείμνηστου Αλέκου Βαλσαμάκη στον τότε Πρόεδρο της Ε.ΜΕ.Λ., Τάσο Βλάδο, πολύ σύντομα έγινε φλόγα, μετά την από 24/02/2002 απόφαση του Δ.Σ. της Εταιρείας Μελετών Λαυρεωτικής (Ε.ΜΕ.Λ.), η οποία ενεργοποίησε και κινητοποίησε μέλη και φίλους της, αλλά κυρίως τους ίδιους πρώην εργαζομένους στην Α.Κ.Ε.Λ., καθώς και μέλη των οικογενειών τους να συλλέξουν προϊόντα της συγκεκριμένης Εταιρείας. Σε λίγο χρόνο, και υπερβαίνοντας την αρχική φιλοδοξία, διασώθηκε και παραχωρήθηκε στην Ε.ΜΕ.Λ. κάθε είδους υλικό: φωτογραφίες, έγγραφα, κεραμικά οικιακής χρήσης και καλλιτεχνικά (άνω των 800), καθώς και στοιχεία σχετικά με τη ζωή των εργαζομένων στο εργοστάσιο της Α.Κ.Ε.Λ., μιας βιομηχανίας του Λαυρίου που τα προϊόντα της έχουν την σφραγίδα του ταλέντου πολλών Λαυριωτών, σπουδαίων τεχνικών υπαλλήλων και ενός από τους σπουδαιότερους κεραμίστες της Ελλάδας, του Πάνου Βαλσαμάκη.

Η ανταπόκριση της τοπικής κοινωνίας στις προσπάθειες των Αλέκου Βαλσαμάκη, Θανάση Γεώργιζα, Κούλας Γλαντζή-Οικονόμου και Κώστα Μάνθου, που ορίσθηκαν ως έφοροι της συλλογής, ήταν και συνεχίζει να είναι συγκινητική. Το πλήθος των δωρηθέντων κεραμικών και τεκμηρίων, που είχαν συγκεντρωθεί, δημιούργησε την αναγκαία προϋπόθεση για την ίδρυση Μουσείου και έτσι η Γενική Συνέλευση της Ε.ΜΕ.Λ. στις 20/04/2003 με την παρουσία του κυρίου εκπροσώπου της οικογένειας Π. Βαλσαμάκη αποφάσισε να ιδρύσει στον χώρο που φέρει και σήμερα το τοπωνύμιο Α.Κ.Ε.Λ., το «Μουσείο Κεραμικής Α.Κ.Ε.Λ.-Πάνος Βαλσαμάκης».

Η πρώτη παρουσίαση μέρους της συλλογής του υπό ίδρυση Μουσείου έγινε σε ειδική εκδήλωση, παρουσία της πλειονότητας των επιζώντων εργαζομένων στην Α.Κ.Ε.Λ. και των απογόνων τους, στο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο του Ε.Μ.Π. (εγκαταστάσεις της πρώην Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου) τον Απρίλιο του 2005.

Μετά από συντονισμένες ενέργειες, χάρη στην υποστήριξη του τότε Νομάρχη Λεωνίδα Κουρή και την βοήθεια κυβερνητικών παραγόντων, εκπονήθηκε από μέλη της η προμελέτη αποκατάστασης του διατηρητέου μνημείου και την 25/07/2008 υπεγράφη Μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ της Κ.Ε.Δ., της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής, του Δήμου Λαυρεωτικής και της Ε.ΜΕ.Λ., με θέμα την παραχώρηση στον Δήμο του δημοσίου ακινήτου-διατηρητέου κτηρίου της «Δεξαμενής καθίζησης μεταλλεύματος», ενός από τα εναπομείναντα μνημεία της βιομηχανικής ιστορίας του Λαυρίου, την αποκατάστασή του με δαπάνες της Νομαρχίας, την εγκατάσταση σε αυτό της συλλογής κεραμικών του Μουσείου και την λειτουργία του από την Ε.ΜΕ.Λ.

Οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση του έργου, ύστερα από διοικητικές παρεμβάσεις, φάνηκε ότι επρόκειτο να ξεπερασθούν με την υπογραφή της Προγραμματικής Σύμβασης την 26/08/2015, μεταξύ της Εταιρείας Ακινήτων του Δημοσίου (ΕΤΑΔ), του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Αττικής και του Δήμου Λαυρεωτικής. Παρ’ όλα αυτά, η ολοκλήρωση του έργου συνεχίζει να παρουσιάζει μεγάλη καθυστέρηση αδικαιολόγητα, λόγω γραφειοκρατικών εμποδίων και παραλείψεων.

Η συλλογή του Μουσείου είχε εκτεθεί προσωρινά σε κτήριο του Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου μέχρι τον Οκτώβριο 2017, οπότε λόγω της χρήσης αυτού του κτηρίου για τις ανάγκες του υπό ίδρυση Μουσείου Μεταλλείας-Μεταλλουργίας, συσκευάσθηκε και αποθηκεύτηκε αναμένοντας την ολοκλήρωση της αποκατάστασης – με δαπάνες της Περιφέρειας Αττικής – του διατηρητέου κτηρίου «Δεξαμενή καθίζησης μεταλλεύματος» της άλλοτε Εταιρείας των Μεταλλουργείων Λαυρίου,  που θα αποτελέσει την μόνιμη στέγη της.

Στο μεταξύ διάστημα, η Εταιρεία Μελετών Λαυρεωτικής δεν έχει σταματήσει να εμπλουτίζει τη συλλογή του Μουσείου, είτε αποδεχόμενη δωρεές κεραμικών από κατοίκους του Λαυρίου και όχι μόνον, είτε  δαπανώντας σημαντικά ποσά προκειμένου να αποκτήσει όσα προϊόντα της ΑΚΕΛ προσφέρονται για πώληση.

Η «Ανώνυμος Κεραμευτική Εταιρεία Λαυρίου», η ΑΚΕΛ, ιδρύθηκε τυπικά το 1941 στην Αθήνα  από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος με την συμμετοχή των Βρασίδα Παπαγιαννόπουλου και Στέφανου Στεφανίση οι οποίοι κατείχαν πολύ μικρά ποσοστά. Το μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας ήταν 3.000.000 δρχ.

Είχε προηγηθεί η άτυπη συμφωνία της 19ης Αυγούστου του 1940, μεταξύ της Εθνικής, του Παπαγιαννόπουλου και του Σπύρου Πουλιέζου πρόσφυγα από την Ρωσία, που διετείνετο ότι κατείχε ειδικές γνώσεις στην κεραμική, ο οποίος όμως για προσωπικούς του λόγους εκπροσωπήθηκε στην τελική συμφωνία από τον Στεφανίση.

Η διάρκεια της εταιρείας είχε προκαθοριστεί στα 50 χρόνια, από τις 14 Φεβρουαρίου του 1941, ημέρα δημοσίευσης του καταστατικού της, στο οποίο, μετά την τροποποίηση του το 1943 αναγράφεται πως: «σκοπός της Εταιρείας είναι η εν Ελλάδι βιομηχανική κατασκευή και εμπορική εκμετάλλευσις παντοειδών αντικειμένων, πάντων των κλάδων της αγγειοπλαστικής και των συναφών εργασιών, ήτοι πορσελάνης, ημιπορσελάνης, φαγιεντιανών κλπ.».

Βασικός οραματικός στόχος και επιθυμία του διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Αλέξανδρου Κορυζή, ήταν η δημιουργία μιας εθνικής κεραμευτικής βιομηχανίας για την παραγωγή εφάμιλλων των ευρωπαϊκών προϊόντων από πορσελάνη. Ο Κορυζής δεν επρόκειτο να δει το εγχείρημά του να πραγματοποιείται, αφού, ως γνωστόν, αυτοκτόνησε λίγο αργότερα και οι  συνεχιστές του οράματός του, από ό,τι φάνηκε, δεν το αγκάλιασαν με πάθος, αλλά όπως συνήθως γίνεται, οι αριθμοί επικράτησαν αυτού του ίδιου του εγχειρήματος.

Η σύλληψη της ιδέας για την ίδρυση της ΑΚΕΛ βεβαίως προηγείται κατά τι χρονικά των εθνικών περιπετειών, στις οποίες περιήλθε η χώρα με την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που όμως δεν ήταν αρκετές να ακυρώσουν τα συμφωνηθέντα.

Η εταιρεία εγκαταστάθηκε στο Λαύριο και γι’ αυτό συνηγόρησαν διάφοροι λόγοι κυριότεροι των οποίων ήταν: 1) η αξιοποίηση των παλαιών κτιριακών βιομηχανικών εγκαταστάσεων της πτωχευμένης Εταιρείας των Μεταλλουργείων Λαυρίου (Ελληνικής Εταιρείας), οι οποίες είχαν περιέλθει στην ιδιοκτησία της τράπεζας, 2) η παροχή φορολογικών κινήτρων και απαλλαγών επί μία δεκαετία, στις προς εγκατάσταση βιομηχανίες στο Λαύριο βάσει  ενός δ/τος του 1935 και 3) η ύπαρξη βιομηχανικής συνείδησης και κουλτούρας στον εργατικό  πληθυσμό της πόλης και άρα η γρήγορη ενσωμάτωση των εργαζομένων στις ανάγκες της επένδυσης.

Ένας τέταρτος λόγος, ο οποίος ωρίμασε λίγο αργότερα (Οκτώβριος του 1943) και αποτέλεσε ένα από τα βασικά επιχειρήματα του προέδρου της ΑΚΕΛ Νίκου Ζουμπουλίδη σε έκθεσή του προς την τράπεζα με σκοπό να πείσει την διοίκηση να διατηρήσει την εταιρεία, ήταν η αναβίωση του αρχικού οράματος του Κορυζή για την δημιουργία ενός μεταπολεμικού προγράμματος της Εθνικής με την ίδρυση μεγάλης κλίμακας βιομηχανιών αξιοποιώντας τις εκτάσεις που κατείχε η Τράπεζα στο Λαύριο και αναφέρει χαρακτηριστικά: «όπως ιδρύσωμεν μέγα Ναυπηγείον εν συνεργασία μετά τοιούτου μεγάλου Ευρωπαϊκού, σιδηροβιομηχανίαν, Χρωματοβιομηχανίαν και να επαναρχίσωμεν τας εργασίας του σταθμού ανθρακεύσεως των διερχόμενων ατμοπλοίων», εν ολίγοις συνεχίζει πιο κάτω «…. το Λαύριον να αποβή το πρώτον Βιομηχανικόν κέντρον της Ελλάδος». Οι οραματισμοί αυτοί αποτυπώνονται από τον Βαλσαμάκη και σε έργο τέχνης.

Η εγκατάσταση της ΑΚΕΛ θα γίνει στα ερείπια του μεγάλου μεταλλοπλυσίου, ενός βιομηχανικού συγκροτήματος [περίπου 11.000 μ2] με εξαιρετική αρχιτεκτονική αξία – κατασκευάστηκε κατά την διάρκεια των ετών 1890 έως 1892 και απετέλεσε το 2ο πλυντήριο εμπλουτισμού των εκβολάδων της Εταιρείας των Μεταλλουργείων Λαυρίου. Δυστυχώς το 1970 εκποιήθηκε για τα οικοδομικά υλικά του και κατεδαφίστηκε. Σήμερα σώζονται και έχουν κηρυχτεί ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία ελάχιστα τμήματα του συγκροτήματος, όπως το μικρό ισόγειο κτίσμα που σήμερα στεγάζεται το Ορυκτολογικό μουσείο της Εταιρείας Μελετών Λαυρεωτικής, η δεξαμενή καθίζησης στην οποία θα στεγαστεί το «Μουσείο Κεραμικής ΑΚΕΛ-Πάνος Βαλσαμάκης» και τα ερείπια του κτιρίου που στα χρόνια της ΑΚΕΛ στεγαζόταν το τμήμα κατασκευής μοδέλλων.

Τα εγκαταλελειμμένα κτίρια του μεταλλοπλυσίου λοιπόν αλλάζουν χρήση, γίνονται οι απαραίτητες διαρρυθμίσεις, προσθήκες και η εγκατάσταση του νέου  εξοπλισμού, που αποτελείται, από αντλίες, τριβεία, φιλτρόπρεσες, κόσκινα, ζυμωτήρια, περιστροφικά τάρακτρα και τόρνους.

Κτίζονται 2 κλίβανοι 20 και 24 κ.μ. και η παραγωγή αρχίζει σιγά-σιγά να παράγει φλιτζάνια και πιατάκια  καφενείου.

Τα βασικά στελέχη της εταιρείας ήταν οι: Θόδωρος Αράπογλου οικονομικός δ/ντής, που τον διαδέχτηκε αργότερα ο Επαμεινώνδας Σκούρτης, ο Ναούμ Ναούμης προσωπάρχης,  τον οποίο διαδέχτηκε ο Σταύρος Σαβούρης, ο Κώστας Πολίτης κεντρικός αποθηκάριος, ο Γιάννης Λεβεντέλης  προϊστάμενος τύπων και προτύπων και ο Γιώργος Καστριώτης υπεύθυνος των φούρνων.

Οι τριβές και οι δικαστικές διαμάχες μεταξύ των αρχικών εταίρων είχαν σαν αποτέλεσμα το 1942 την απομάκρυνση από την θέση του Τεχνικού δ/ντή Σπύρου Πουλιέζου και επί της ουσίας ενός εκ των τριών μετόχων και την πρόσληψη του χημικού Γιώργου Αλεξίου και του κεραμιστή Πάνου Βαλσαμάκη, ως καλλιτεχνικού διευθυντή της ΑΚΕΛ και οι δύο ήταν στελέχη προερχόμενα από τον «Κεραμεικό», ο οποίος κατά την διάρκεια του πολέμου έκλεισε με επίταξη από τα Γερμανικά στρατεύματα.

Με αυτή την σύνθεση την άνοιξη του 1942 ξεκινάει δυναμικά η εταιρεία την παραγωγή κεραμικών, στις αρχές του 1943 πήρε και τυπικά την έγκριση της αλλαγής του αρχικού προγραμματισμού της παραγωγής μόνον προϊόντων πορσελάνης και τώρα παράγει και φαγεντιανά προϊόντα που έχουν διαφορετικό τρόπο επεξεργασίας με διπλό ψήσιμο και απαιτούν χαμηλότερης ποιότητας πρώτες ύλες, ανάγκη που εύκολα καλύπτεται από την εγχώρια αγορά κυρίως της Μήλου όπως, πυγματίτης και κυρίως καολίνη. Τον ίδιο χρόνο έχουμε τα πρώτα προϊόντα από λευκή φαγιάνς, πιάτα φαγητού ρηχά και βαθιά με ανάγλυφη περιμετρική διακόσμηση του τύπου των αγγλικών πιάτων Johnson, σαλατιέρες διαφόρων μεγεθών, φλιτζάνια τσαγιού και καφέ .

Η εταιρεία απασχολεί περί τους 80 ημερομίσθιους εργάτες η πλειονότητα των οποίων είναι από το Λαύριο, οι οποίοι μέχρι το 1948 θα γίνουν 130 και δέκα μισθωτούς υπαλλήλους, εκτός αυτών που βρίσκονται στα γραφεία της Αθήνας. Μέχρι το κλείσιμο της εταιρείας θα απασχοληθούν περίπου 220 άτομα όλων των ειδικοτήτων. Αξίζει να αναφέρουμε ότι κατά την διάρκεια της ναζιστικής κατοχής η εταιρεία πέραν του ημερομισθίου είχε προβλέψει και την παροχή συσσιτίου στους εργαζόμενους.

Ιδιαίτερα στο καλλιτεχνικό τμήμα,  του οποίου προϊστάμενος είναι ο Π. Βαλσαμάκης εργάζονται αρχικά 10 άτομα. Συνολικά θα απασχοληθούν περίπου 19 άτομα, σε διαφορετικές περιόδους. Οι εργαζόμενοι σ΄ αυτό το τμήμα δεν είχαν καμία προηγούμενη ανάλογη εμπειρία. Με την αποφοίτησή τους από το Λύκειο προσλαμβανόντουσαν στην ΑΚΕΛ και με την καθοδήγηση του Βαλσαμάκη ξεδίπλωναν αμέσως το ταλέντο τους. Το καλλιτεχνικό τμήμα διέθετε δύο κλιβάνους έμμεσης φλόγας των 2 κ.μ. και δύο μικρά ηλεκτρικά φουρνάκια για το τρίτο ψήσιμο των διακοσμήσεων από χρυσό.

Η παραγωγή του εργοστασίου αποτελείται από δύο κυρίως τμήματα, εκείνο των χρηστικών αντικειμένων (πιατάδικο στην γλώσσα των εργαζομένων), που παράγει εκτός από  πιάτα και πιατέλες φαγητού, κανάτες, κούπες, φλιτζάνια τσαγιού, τα οποία είναι απλά κυρίως λευκά. Και το καλλιτεχνικό τμήμα που παράγει διακοσμητικά αντικείμενα όπως πιάτα τοίχου, βάζα, κηροπήγια, κύπελλα, σταχτοδοχεία, διάφορους τύπους κεραμικών με κάλυμμα, κάθε λογής αγγεία μικρά και μεγάλα, ζωγραφισμένα με διακοσμητικά σχέδια, με στυλιζαρισμένα λουλούδια, με σχέδια λαϊκά, αρχαϊκά, γεωμετρικά, μοτίβα προερχόμενα από ην παράδοση των κεραμικών της Μικράς Ασίας από όπου κατάγεται ο Βαλσαμάκης. Μια ατελείωτη παραγωγή μοτίβων και μορφών, που παραπέμπουν σε όλες τις εποχές της ελληνικής κεραμικής τέχνης.

Το καλοκαίρι του 1947 ξεκινά η διάθεση των προϊόντων του καλλιτεχνικού τμήματος αρχικά από την αίθουσα «Ρόμβο», που βρίσκεται επί της Λ. Αμαλίας, τον λειτουργούν ο  σκηνογράφος Τζών Στεφανέλης και οι ζωγράφοι Γιώργος Βακαλό και Γιάννης Τσαρούχης. Η υποδοχή που επεφύλαξαν οι καλλιτεχνικές στήλες του ημερήσιου τύπου ήταν πολύ θερμή. Όλοι οι τεχνοκριτικοί γράφουν πολύ κολακευτικά λόγια για τα προϊόντα της ΑΚΕΛ. Το 1951 το πρατήριο μεταφέρεται στην οδό Πανεπιστημίου 10, σε ένα ισόγειο κατάστημα που διαθέτει ο ζωγράφος Νίκος Νικολάου, που το λειτουργεί από κοινού με τους Βακαλό και Στεφανέλη, ονομάζεται «Δέκα». Όταν κι αυτό με την σειρά του κατεδαφίζεται το πρατήριο μεταφέρεται στην οδό Βουκουρεστίου υπό την διεύθυνση του Τ. Στεφανέλη μέχρι το τέλος.

Όμως τα προβλήματα δεν αργούν να φανούν, όχι πως δεν υπήρχαν όλο αυτό το διάστημα, η ενοποίηση των τραπεζών Εθνικής και Αθηνών είναι η αφορμή για την σύνταξη μελέτης κατ’ εντολή του νέου διοικητή για την βιωσιμότητα των εταιρειών που ελέγχει η τράπεζα με σκοπό να κλείσουν ή να πουληθούν οι μη κερδοφόρες. Η τράπεζα δεν είναι πρόθυμη να χρηματοδοτήσει τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων.  Η ΑΚΕΛ θυγατρική της Εθνικής, κρίνεται μη κερδοφόρα και κηρύσσεται σε πτώχευση στα τέλη του 1952. Αν και ανώνυμη εταιρεία τα τελευταία χρόνια είχε περιέλθει ολοκληρωτικά στα χέρια της Εθνικής. Η εξέλιξη αυτή στηλιτεύτηκε από τον ημερήσιο τύπο με πηχυαίους τίτλους όπως: «Το σκάνδαλο της Εταιρείας ΑΚΕΛ», «Τραγική η κατάστασις του Λαυρίου» και «Αποτέλεσμα σπατάλης η πτώχευσις της ΑΚΕΛ».

Μετά από αυτή την εξέλιξη με πρωτοβουλία της τράπεζας αρχίζουν διαπραγματεύσεις με τους, Γ. Αλεξίου, Π. Βαλσαμάκη, οι οποίες καταλήγουν στην συμφωνία να μισθώσουν το εργοστάσιο με όλο το στόκ από την τράπεζα και την δέσμευση η νέα εταιρεία να αναλάβει όλες τις υποχρεώσεις της ΑΚΕΛ προς τρίτους. Η νέα εταιρεία θα έχει την ονομασία «ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΛΑΥΡΊΟΥ ΟΕ».

Δεν θα περάσει πολύς καιρός με την δραστηριότητα της εταιρείας να συνεχίζεται στην ίδια παραγωγή προϊόντων μ’ αυτά της ΑΚΕΛ, όταν ο θάνατος ενός εκ των βασικών μετόχων με το μεγαλύτερο ποσοστό, του Λ. Λέγγερη, θα οδηγήσει σε διάλυση την εταιρεία και την δημιουργία νέας με νέα σύνθεση μετόχων και βασικούς πάντα συντελεστές τους Αλεξίου και Βαλσαμάκη. Το μισθωτήριο συμβόλαιο υπογράφεται στις 10 Ιουλίου 1955 και η ονομασία της εταιρείας είναι «ΚΕΡΑΜΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΑΥΡΙΟΥ» Π. Βαλσαμάκης και Σια Ετερόρρυθμός Εταιρεία». Ένας εκ των μετόχων ο Γ. Μπούρλος είχε στη διάθεση του ορυχεία καολίνης στην Μήλο και ήταν προμηθευτής του εργοστασίου. Την ίδια χρονιά έρχεται στο Λαύριο ο Περικλής Τριανταφύλλου, επιχειρηματίας από την Ν. Αφρική που συνεργάζεται ήδη με τον Μπούρλο, βλέπει την δουλειά του Βαλσαμάκη στο καλλιτεχνικό και προτείνει την ίδρυση μίας ξεχωριστής εταιρείας κατασκευής και εμπορίας καλλιτεχνικών προϊόντων που θα συστεγάζεται με την ΚΕΛ και που θα μετέχει στις δαπάνες λειτουργίας της στο ποσοστό που της αναλογεί. Η πρότασή του γίνεται δεκτή και ιδρύεται η «Βιομηχανική Εταιρεία Προϊόντων Εξευγενισμένης Κεραμικής, Μήλος» Ε.Π.Ε. με κεφάλαιο 200.000 δρχ. Στην ΒΕΠΕΚ  Μήλος, μετέχουν οι Τριανταφύλλου, Μπούρλος, Λεούσης και ο Βαλσαμάκης έναντι προσφερόμενης εργασίας. Με προτροπή του Τριανταφύλλου ο Βαλσαμάκης δημιουργεί καινούργια σχέδια, πιο μοντέρνα αλλά και παραδοσιακά, ακόμα μια σειρά αρχαϊκών και αιγυπτιακών μοτίβων για εξαγωγή. Το χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής εκτός των κάθε λογής αγγείων, είναι τα μεγάλα διακοσμητικά πανό από πλακάκια για επενδύσεις τοίχων, τζακιών και καθιστικών χώρων. Η ποικιλία των διακοσμητικών θεμάτων, είναι τεράστια και πάλι εμπνευσμένη από την ελληνική παράδοση ιδωμένη μέσα από το καλλιτεχνικό βλέμμα του Βαλσαμάκη.

Τα προβλήματα ρευστότητας όμως της ΚΕΛ φθάνουν σε κρίσιμο σημείο, τα χρέη προς τρίτους που έχει αναλάβει από την τράπεζα είναι πιεστικά και τα τρέχοντα έξοδα μεγάλα. Την ίδια εποχή, 1956, έκαναν μετατροπές στους κλιβάνους, ώστε να ψήνουν με πετρέλαιο για να μειωθεί το κόστος παραγωγής, όμως η κρίση στο Σουέζ θα έχει αντίθετα αποτελέσματα, θα δυσχεράνει την προμήθεια πετρελαίου, το κόστος του οποίου έχει αυξηθεί. Παράλληλα αποτυγχάνει και μια προσπάθεια διακανονισμού των οικονομικών υποχρεώσεων της εταιρείας και τελικά τον Δεκέμβριο του 1956 η εταιρεία κηρύσσει στάση πληρωμών και λίγο αργότερα στις αρχές του 1957 κηρύσσεται σε πτώχευση από την τράπεζα και τους άλλους πιστωτές.

Τα τελευταία χρόνια η Εταιρεία Μελετών Λαυρεωτικής έχει αποδυθεί σε ένα μεγάλο αγώνα για να αναγεννηθεί η ΑΚΕΛ με έναν διαφορετικό όμως τρόπο: Μουσειακό– πολιτιστικό, εκπαιδευτικό και ερευνητικό. Τα μέλη μας με συστηματικό τρόπο κατάφεραν, αφού απευθύνθηκαν κυρίως στους Λαυριώτες, πρώην εργαζόμενους και τις οικογένειες τους και χάρις στην αξιοπιστία του φορέα μας, καταφέραμε να συγκεντρώσουμε μεγάλο πλούτο από τα κεραμικά της ΑΚΕΛ, κάθε λογής ντοκουμέντων, φωτογραφιών και γενικότερα έντυπου υλικού και συνεντεύξεις εργαζομένων.   Καταλυτική ήταν σ΄ αυτή την προσπάθεια η συνεισφορά  της οικογενείας Βαλσαμάκη και ιδιαίτερα του αείμνηστου Αλέκου, επίσης κεραμίστα γιού του Πάνου Βαλσαμάκη.

Μια πρώτη Μουσειογραφική ανάδειξη των εκθεμάτων έχει γίνει στην αίθουσα «Χυτήριο» της πρώην Γαλλικής Εταιρείας, σήμερα Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου. Η ολοκληρωμένη μουσειολογική και μουσειογραφική ανάδειξη στα κτιριακά κατάλοιπα της Ελληνικής Εταιρείας και η κατασκευή του Μουσείου Κεραμικής ΑΚΕΛ «Πάνος Βαλσαμάκης» είναι σε εξέλιξη.

Κείμενο Κώστα Γ. Μάνθου από την παρουσίαση στο ΠΙΟΠ την 12-4-2013