Ορυκτολογικό Μουσείο

Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους που έθεσε η Εταιρεία Μελετών Λαυρεωτικής (Ε.ΜΕ.Λ.) από την ίδρυσή της το 1984 ήταν η ίδρυση και λειτουργία στο Λαύριο του Ορυκτολογικού Μουσείου, στο οποίο θα συγκεντρώνονταν ως εκθέματα χαρακτηριστικά δείγματα ορυκτών και μεταλλευμάτων από το πλούσιο μεταλλοφόρο υπέδαφος της περιοχής.

Το Ορυκτολογικό Μουσείο συγκροτήθηκε αμέσως και άρχισε να λειτουργεί από το 1986 (εγκαινιάστηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1986) και στεγάστηκε σε ένα μικρό διατηρητέο βιομηχανικό κτήριο, από τα σωζόμενα τμήματα του «Μεταλλοπλυσίου» της «Εταιρείας των Μεταλλουργείων Λαυρίου» («Ελληνικής Εταιρείας», 1873-1927), που είχε ανεγερθεί το 1875.

Το Μουσείο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του μεταλλειολόγου Ανδρέα Κορδέλλα (1836-1909), η επιστημονική εργασία του οποίου συνέβαλε στην επανεκμετάλλευση των αρχαίων μεταλλούχων καταλοίπων (σκωρίες, εκβολάδες) και των αρχαίων μεταλλείων του Λαυρίου στα νεότερα χρόνια. Στον περίβολο του Μουσείου, η Ε.ΜΕ.Λ. ανήγειρε το μνημείο του με ανάγλυφη τη μορφή του, φιλοτεχνημένο από το μέλος της, γλύπτρια Ειρήνη Χαριάτη (1918-2009), τα αποκαλυπτήρια του οποίου έγιναν στις 20  Μαΐου 1990.

Ωράριο λειτουργίας: Τετάρτη – Σάββατο – Κυριακή,  από 10.00 έως 12.00

Και άλλες ημέρες και ώρες κατόπιν συνεννόησης

Διεύθυνση: Λεωφόρος Ανδρέα Κορδέλλα, 195 00 Λαύριο

Τηλ. 22920 26270

e-mail: info@emel.gr

Η Ε.ΜΕ.Λ. ξεκίνησε το 1984 τη συγκρότηση της ορυκτολογικής συλλογής, απευθύνοντας επιστολές προς όσους κατοίκους της περιοχής γνώριζε ότι είχαν ορυκτά στα σπίτια τους. Η ανταπόκριση υπήρξε αθρόα και αληθινά συγκινητική, με αποτέλεσμα σε μικρό αναλόγως διάστημα να συγκεντρωθεί πολύ αξιόλογο υλικό για έκθεση. Ο κάθε συλλέκτης έχει κατά κανόνα μία στενή συναισθηματική σχέση με τη συλλογή του ως σύνολο, αλλά και με το κάθε κομμάτι χωριστά, όλοι τους επομένως προσέφεραν κάτι που πρώτα απ’ όλα αγαπούσαν.

Έκτοτε δεκάδες συμπολίτες εξακολουθούν να προσφέρουν ορυκτά και αντικείμενα στο Μουσείο (οι δωρητές ξεπερνούν τους 150). Η Ε.ΜΕ.Λ. δαπάνησε το μεγαλύτερο μέρος από τις συνδρομές των μελών και τις οικονομικές ενισχύσεις φίλων στον εμπλουτισμό της συλλογής με αγορές από συλλέκτες, διασώζοντας τις περισσότερες φορές σπάνια ορυκτά που προορίζονταν για το εξωτερικό. Η ανάρτηση των ονομάτων των δωρητών στον χώρο του Μουσείου συνιστά αναγνώριση της συμμετοχής τους στην δημιουργία του.

Οι ανιδιοτελείς προσπάθειες, επί 35 έτη, των μελών της Ε.ΜΕ.Λ., των φίλων και των πολιτών του Λαυρίου, που κατέτειναν στον συνεχή εμπλουτισμό του Μουσείου, είχαν ως αποτέλεσμα σήμερα η συλλογή του Ορυκτολογικού Μουσείου Λαυρίου να είναι μοναδική παγκοσμίως. Αυτό το γεγονός, όπως επίσης η σταθερή λειτουργία του με τους 350 χιλιάδες μέχρι τώρα Έλληνες και ξένους επισκέπτες, συνιστούν πολιτισμικές και οικονομικές υπεραξίες, οι οποίες σε διαφορετική περίπτωση δεν θα υπήρχαν.

Τα τελευταία χρόνια, με προτροπή μας ο Δήμος Λαυρεωτικής αγόρασε δύο σημαντικές συλλογές, των οποίων τη χρήση παραχώρησε στο Μουσείο της Ε.ΜΕ.Λ., όπως και ο κ. Αθ. Μαρτίνος, τον οποίο η Γ.Σ. των μελών ανακήρυξε επίτιμο μέλος και μεγάλο χορηγό του. Επίσης, με χρηματικές δωρεές ή με προσωπικές αγορές συλλογών ορυκτών, συμπολίτες μας βοήθησαν να συμπληρώνεται συνεχώς η ορυκτολογική συλλογή. Η μεταστέγαση του Μουσείου σε καταλληλότερο μουσειολογικά χώρο για την οργάνωση του εθνικής εμβέλειας Ορυκτολογικού Μουσείου Λαυρίου αποτελεί κοινό στόχο της Ε.ΜΕ.Λ. και του Δήμου Λαυρεωτικής. Ως ο πλέον κατάλληλος χώρος για τον σκοπό αυτό προκρίνεται το κτήριο του πρώην Α΄ Δημοτικού Σχολείου, ένα διατηρητέο ιστορικό νεοκλασσικό κτίσμα του 1900-1902 που πρόσφατα αποκαταστάθηκε.

Η σπανιότητα, ο αριθμός, οι μορφές, τα χρώματα, η κρυστάλλωση των ορυκτών δημιουργούν μία εξαιρετική ενότητα. Από τον πλούτο των εκθεμάτων αναφέρουμε ότι, πλην των βασικών ορυκτών, των οποίων έγινε ευρεία εκμετάλλευση στο παρελθόν και έχουν ιστορική αξία (αργυρομολυβδούχα, γαληνίτης, κερουσίτης, ψευδαργυρούχα, σφαλερίτης, σμιθσονίτης και τα σιδηρομαγγανιούχα), ο επισκέπτης γνωρίζει ορυκτά μοναδικά σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως ο νεάλιθος (νιλίτης), θορικοσίτης, φιδλερίτης, γεωργιαδεσίτης (τα λεγόμενα ορυκτά της σκωρίας – πρόκειται για μικροκρυστάλλους ορυκτών που έτυχε να βρεθούν δίπλα ή μέσα στη θάλασσα).

Τα ορυκτά με τη λάμψη της ομορφιάς τους αποτελούν ένα ιδιαίτερο ουράνιο τόξο και γλυπτικές συνθέσεις, που η ίδια η φύση-καλλιτέχνις δημιούργησε. Ο επισκέπτης θα γνωρίσει ορυκτά, που για πρώτη φορά ανακαλύφθηκαν στο Λαύριο (λαυριονίτης, παραλαυριονίτης, σερπιερίτης, κτενασίτης, μαμμοθίτης) και άλλα μεγάλης επιστημονικής αξίας και εξαιρετικής γοητείας.

Τα αργυρομολυβδούχα μεταλλεύματα, και όχι μόνο, τα οποία άρχισαν να εξορύσσονται από το 3.000 π.Χ., είναι αυτά που καθόρισαν την ιστορική μοίρα του Λαυρίου μέχρι σήμερα. Στους κλασσικούς χρόνους ο λαυρεωτικός άργυρος απετέλεσε το ισχυρό έρεισμα της άμυνας και του πολιτισμού της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Στα νεότερα χρόνια, το Λαύριο απετέλεσε και πάλι τον κατ’ εξοχήν βιομηχανικό-μεταλλευτικό τόπο της Ελλάδας με την πολλαπλή οικονομική, τεχνολογική, κοινωνική και πολιτιστική συμβολή του.

Τους στόχους του Μουσείου υπηρετούν οι εκδόσεις της Ε.ΜΕ.Λ. :

Ν.Μ.Βουρλάκος-Μ.Γ.Φίτρος «Τα Ορυκτά της Λαυρεωτικής» (Λαύριο, Δεκ. 2018) και στην αγγλική γλώσσα “The Minerals of Lavrion” (Λαύριο, Δεκ. 2019).

Η συλλογή του Ορυκτολογικού Μουσείου Λαυρίου αποτελείται από μοναδικά σε σπανιότητα και ομορφιά ορυκτά της Λαυρεωτικής γης. Όλα είναι σε κρυσταλλικές μορφές με εντυπωσιακές λάμψεις και χρώματα. Περισσότερα από 610 είδη ορυκτών έχουν, έως σήμερα, εντοπισθεί στο υπέδαφός της (το 16% των παγκοσμίως γνωστών ορυκτών), γι’ αυτό και η Λαυρεωτική έχει χαρακτηρισθεί ορθώς ως «ανεξάντλητο φυσικό, ορυκτοχημικό εργαστήριο».

Στον μικρό του χώρο εκτίθενται 740 ορυκτολογικά δείγματα σπάνιας ομορφιάς (από 220 ορυκτολογικά είδη) που κατανέμονται σε προθήκες ανάλογα με τον χημικό τους τύπο, θειϊκά, θειούχα, οξείδια, πυριτικά, κλπ. (σύστημα J.Dana) ή σε προθήκες γενικών εκθεμάτων ή μεγάλων δωρητών. Η συλλογή του Μουσείου εμπλουτιζόμενη συνεχώς ξεπερνά τα 3.200 δείγματα ορυκτών.

Η πολυμορφία, η ιδιαίτερη κρυστάλλωση, οι λάμψεις και τα απίθανα χρώματα των ορυκτών αφήνουν έκπληκτους τους επισκέπτες.  Ο αραγωνίτης, ο αζουρίτης και ο σμιθσονίτης του Λαυρίου είναι από τους ωραιότερους που υπάρχουν στον πλανήτη, ενώ μεγάλα μουσεία του εξωτερικού θα ήθελαν δείγματα από ανναβεργίτη, σπανγκολίτη, τακοβίτη, κτενασίτη, καπελλασίτη, γλαυκοκερινίτη, κ.ά., όπως αυτά που παρουσιάζονται εδώ.

Στα εκθέματα του μουσείου περιλαμβάνονται εργαλεία μεταλλωρύχων (αρχαία και νεότερα), καθώς και μολύβδινες «χελώνες» – τυποποιημένα προϊόντα μολύβδου που προορίζονταν για το εμπόριο – καλούπια αυτών και διάφορα προϊόντα καμίνευσης, αλλά και αργυρά νομίσματα των αρχαίων Αθηνών (5^ος-4^ος π.Χ. αι.), οι περίφημες «Λαυρεωτικές γλαύκες» κατά τον Αριστοφάνη (Ὄρνιθες, 414 π.Χ.).

Επίσης, στον περίβολο του Μουσείου εκτίθενται ογκόλιθοι από εγκιβωτισμένη ρευστή σκωρία, που είχαν χρησιμοποιηθεί για «μπλόκια» του λιμένα, «βαρέλες» φόρτωσης και εκφόρτωσης πλοίων για μετάλλευμα ή κωκ, και βαγονέτο σε ράγες που διασώθηκε από την ημικατεστραμμένη μεταλλευτική στοά (Αδάμη) της περιοχής Πλάκας.

Για να στεγάσει την πρώτη συλλογή εκθεμάτων του Μουσείου που μόλις άρχισε να σχηματίζεται από δωρεές παλαιών μεταλλευτών κατοίκων της περιοχής, η Ε.ΜΕ.Λ. επέλεξε ένα μικρό κτήριο, χαρακτηριστικό δείγμα της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του Λαυρίου του 19^ου αι., από τα λίγα απομεινάρια του εκπληκτικού βιομηχανικού συγκροτήματος του «Μεταλλοπλυσίου»  (Πλυντηρίων μεταλλεύματος) της «Εταιρείας των Μεταλλουργείων Λαυρίου» (γνωστής ως «Ελληνικής Εταιρείας»), το οποίο είχε ανεγερθεί το 1875.

Το πανέμορφο συγκρότημα του «Μεταλλοπλυσίου» της «Ελληνικής Εταιρείας» είχε στεγασμένη έκταση 3.350 τ.μ. και παρά το ότι ήταν σε άριστη κατάσταση και μπορούσε να εξυπηρετήσει πολλές ανάγκες της πόλης, κατεδαφίστηκε το 1970 από την τότε διορισμένη από την Δικτατορία Δημοτική Αρχή, παρά την επίμονη αντίθεση των αρμοδίων για την περιοχή επιστημόνων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, που τόνιζαν την αξία του και το ότι ήταν μοναδικό όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, και στη θέση του ανεγέρθηκαν σχολικά συγκροτήματα.

Το 1984 το κτήριο του Μουσείου ήταν ένα θλιβερό ερείπιο, που δεν είχε ούτε στέγη ούτε πάτωμα ούτε πόρτες και παράθυρα, η Ε.ΜΕ.Λ. όμως, παρά και το πολύ μικρό εμβαδόν του, το επέλεξε και πρότεινε στον Δήμο την αναστήλωσή του για να το διασώσει και να το αξιοποιήσει. Στο κτήριο αυτό, μετά την αναστήλωσή του από τον Δήμο Λαυρεωτικής και την παραχώρησή του στην Ε.ΜΕ.Λ., στεγάζεται από το 1986 το Ορυκτολογικό Μουσείο, και έχει δεχθεί μέχρι τώρα πάνω από 350.00 Έλληνες και ξένους επισκέπτες, ανάμεσα σ’ αυτούς μαθητές, φοιτητές, ειδικούς επιστήμονες και γενικό κοινό. Επειδή ο χώρος του κτηρίου αυτού είναι ασφυκτικά μικρός για να στεγάσει τα εκθέματα και να ανταποκριθεί στοιχειωδώς στις ανάγκες ενός σύγχρονου Μουσείου, η μεταστέγασή του σε άλλο καταλληλότερο χώρο κρίνεται επιβεβλημένη και ήδη προγραμματίζεται σε συνεργασία με τον Δήμο Λαυρεωτικής.

Το τελικό κείμενο του προταθέντος από την ΕΜΕΛ Μνημονίου Συνεργασίας με τον Δήμο Λαυρεωτικής και την ΔΑΝΕΤΑΛ για την μεταστέγαση του Ορυκτολογικού Μουσείου Λαυρίου στο κτήριο του πρώην Α΄Δημοτικού Σχολείου και την δημιουργία ενός νέου εθνικής και διεθνούς εμβέλειας Ορυκτολογικού Μουσείου, όπως διαμορφώθηκε μετά από αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις με τον Δήμαρχο Λαυρεωτικής κ. Δημ. Λουκά και τον Πρόεδρο της ΔΑΝΕΤΑΛ κ. Χαρ. Ζαγουρή στο διάστημα από τον Απρίλιο έως τον Δεκέμβριο 2019. Το κείμενο αυτό, που εγκρίθηκε ομόφωνα από το Δ.Σ. της ΔΑΝΕΤΑΛ (28η τακτική συνεδρίασή του στις 11-12-2019), δεν έχει αναρτηθεί μέχρι σήμερα στην ΔΙΑΥΓΕΙΑ και δεν έχει εγκριθεί από τον Δήμο Λαυρεωτικής.

Μπορείτε να διαβάσετε το Μνημόνιο Συνεργασίας της ΕΜΕΛ με τον Δήμο Λαυρεωτικής και τη ΔΑΝΕΤΑΛ εδώ

Η “Δημόσια θέση της ΕΜΕΛ για το Νέο Ορυκτολογικό Μουσείο Λαυρίου” με ημερομηνία 21 Ιουλίου 2020 κατατέθηκε στον Δήμο Λαυρεωτικής με αριθμ.πρωτ.12305/23-7-2020, κοινοποιήθηκε στους επί κεφαλής των δημοτικών παρατάξεων και στους εκπροσώπους των κοινωνικών φορέων και δημοσιεύθηκε στα τοπικά ΜΜΕ.

Μπορείτε να διαβάσετε τη Δημόσια Θέση της ΕΜΕΛ για το Νέο Ορυκτολογικό Μουσείο Λαυρίου εδώ