Σύντομο Ιστορικό

Η Εταιρεία Μελετών Λαυρεωτικής (Ε.ΜΕ.Λ.) ιδρύθηκε το 1984 (Απόφ. 2427/1984 Πρωτ. Αθηνών) και αποτελεί τον σύλλογο των επιστημόνων της ευρύτερης περιοχής της Λαυρεωτικής, αναγνωρισμένο μη κερδοσκοπικό Ν.Π.Ι.Δ. που επιδιώκει πολιτιστικούς σκοπούς (ΦΕΚ Β/1401/22.10.2001). Μέλος του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Επιτροπής για την Προστασία της Βιομηχανικής Κληρονομιάς (TICCIH). Οι βασικοί στόχοι της αποσκοπούν σε πολιτιστικές παρεμβάσεις ουσίας, δημιουργία υποδομών και θεσμών, που έχουν σχέση με την μελέτη, σωτηρία και ανάδειξη του ιστορικού-μνημειακού και φυσικού πλούτου της Λαυρεωτικής, όπως αναλυτικά περιγράφονται στο Καταστατικό της. Έμβλημα της Ε.ΜΕ.Λ. αποτελεί «η λαυρεωτική γλαύξ», η κουκουβάγια-σύμβολο της θεάς Αθηνάς, όπως απεικονίζεται στον οπισθότυπο του αθηναϊκού τετραδράχμου του 5ου π.Χ. αι., που κατασκευαζόταν από λαυρεωτικό άργυρο.

Τα κυριότερα από τα πεπραγμένα της Ε.ΜΕ.Λ.:

• Ίδρυση το 1986 του Ορυκτολογικού Μουσείου Λαυρίου, που προβάλλει τον μεταλλευτικό πλούτο της Λαυρεωτικής και συνεχής εμπλουτισμός του με νέα εκθέματα (αγορές με ίδιους πόρους και δωρεές).Τον Σεπτέμβριο του 2016 γιορτάστηκαν τα 30 χρόνια συνεχούς και αδιάλειπτης λειτουργίας του Μουσείου και τιμήθηκαν ο αείμνηστος Ε.Κακαβογιάννης, πρώτος πρόεδρος του Δ.Σ. της Ε.ΜΕ.Λ. και οι λοιποί βασικοί συντελεστές της ίδρυσης του Μουσείου, ο επί 30ετία Έφορός του Ν.Βουρλάκος και οι δωρητές των εκθεμάτων.

  Στόχος και όραμά μας η μεταστέγασή του Μουσείου από τη σημερινή ασφυκτικά μικρή στέγη του σε κτήριο που να ανταποκρίνεται σε όλες τις προδιαγραφές ενός σύγχρονου μουσείου και όπου να μπορέσει να αναδειχθεί ο πλούτος των εκθεμάτων του. Ήδη, σε συνεργασία με τον Δήμο Λαυρεωτικής, προκρίνεται η μεταστέγασή του στο διατηρητέο νεοκλασσικό κτήριο του πρώην Α΄ Δημοτικού Σχολείου και αναμένουμε την υπογραφή σχετικού μνημονίου.

• Ίδρυση το 2003 του Μουσείου Κεραμικής «ΑΚΕΛ-Πάνος Βαλσαμάκης» με εκθέματα από δωρεές Λαυριωτών, αλλά και αγορές με ίδιους πόρους που εμπλουτίζουν την συλλογή του. Η συλλογή του Μουσείου, που στεγαζόταν προσωρινά σε κτήριο του Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου, μετακινήθηκε απ’ αυτό και παραμένει συσκευασμένη αναμένοντας την οριστική στέγασή της – μετά από μακρόχρονη καθυστέρηση από γραφειοκρατικές παραλείψεις – στο υπό αναστήλωση, με δαπάνες της Περιφέρειας Αττικής, διατηρητέο βιομηχανικό κτήριο «Δεξαμενή καθίζησης» του Μεταλλοπλυσίου της άλλοτε «Ελληνικής Εταιρείας».
• Εκδόσεις μελετών αναφερομένων στη Λαυρεωτική (13 τον αριθμό), επιστημόνων μελών της Ε.ΜΕ.Λ. Οι πιο πρόσφατες εκδόσεις είναι το σημαντικό συλλεκτικό ιστορικό λεύκωμα με τίτλο «Λαύριο η βοή του χρόνου-Το Νεότερο Λαύριο της Μεταλλείας και Μεταλλουργίας» των Κ.Γ.Μάνθου και Γ.Ν.Δερμάτη, δίγλωσση έκδοση (ελληνικά-αγγλικά) αφιερωμένη στα 150 χρόνια του Νεότερου Λαυρίου, που παρουσιάσθηκε τον Μάιο 2017 στην αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», στην Αθήνα και τον Ιανουάριο του 2018 στο Λαύριο, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκοπίου Παυλοπούλου, και το πλήρως ενημερωμένο επιστημονικό βιβλίο με τίτλο «Τα ορυκτά της Λαυρεωτικής» των Ν.Μ.Βουρλάκου και Μ.Γ.Φίτρου (εκδόθηκε και παρουσιάσθηκε τον Δεκέμβριο του 2018) και η νέα έκδοσή του στην αγγλική γλώσσα με τίτλο “The Minerals of Lavrion” (εκδόθηκε και παρουσιάσθηκε τον Δεκέμβριο του 2019).
• Συγκρότηση του Ιστορικού Αρχείου Λαυρίου με την συγκέντρωση σημαντικού αρχειακού υλικού, από τη μελέτη του οποίου Λαυριώτες επιστήμονες αλλά και τρίτοι υποστήριξαν τις μεταπτυχιακές τους εργασίες. Στόχος μας η εξεύρεση κατάλληλου χώρου για την στέγασή του, ώστε να καταστεί προσιτή η πρόσβασή του σε ερευνητές και εφικτή η ανάδειξή του στο ευρύ κοινό.
• Διοργάνωση, είτε αυτοτελώς, είτε σε συνεργασία με άλλους επιστημονικούς φορείς, Επιστημονικών Συναντήσεων και Συνεδρίων, όπως: Ευρωπαϊκό Συνέδριο για τα αρχαία μεταλλεία της Ευρώπης [Λαύριο 1994], Επιστημονικές Συναντήσεις Ν.Α. Αττικής, ιδιαίτερα η Θ΄ [Λαύριο 2000] και η ΙΣΤ΄ [Λαύριο 2015], κ.α.
• Διοργάνωση ή συνδιοργάνωση με άλλους τοπικούς φορείς ποικίλων πολιτιστικών εκδηλώσεων (παρουσιάσεις νέων εκδόσεων, διαλέξεις, εκθέσεις, συναυλίες, κ.ά.). Συνδιοργάνωση με την Ελληνική Φιλοτελική Εταιρεία της Εθνικής Φιλοτελικής Έκθεσης στο Λαύριο (30/9 – 4/10/2009).
• Διαχρονική υποδοχή και ξενάγηση στο Λαύριο ειδικών επιστημόνων από όλο τον κόσμο, φοιτητών, μαθητών και οργανωμένων ομάδων.
• Παρεμβάσεις και αγώνες για τη σωτηρία, προστασία και ανάδειξη των αρχαίων και νεότερων μνημείων της περιοχής, νεοκλασσικών και παραδοσιακών κτηρίων, βιομηχανικής πολιτιστικής κληρονομιάς, του φυσικού περιβάλλοντος και του Εθνικού Δρυμού Σουνίου. Συνεργασία με τοπικούς φορείς σε θέματα κοινωνικά και υγείας.
• Εμπλουτισμός της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Λαυρίου με μεγάλο αριθμό βιβλίων, ιστορικών και σπάνιων εκδόσεων που αφορούν στο Λαύριο και στη μεταλλουργία (375 τόμοι), εν αναμονή της επαναλειτουργίας της.
• Εκδηλώσεις μνήμης και ανέγερση της προτομής του Α. Κορδέλλα το 1990 και του Κ. Κονοφάγου το 1994 (σε συνεργασία με τον Δήμο Λαυρεωτικής).
• Συμβολή στην προσπάθεια για επαναλειτουργία των Σιδηροδρόμων Αττικής (προαστιακού τρένου). Η Ε.ΜΕ.Λ., μετά την παρέμβαση που άσκησε στην Κυβέρνηση (Ιούνιος 2017) για την διαφαινόμενη παραπομπή του θέματος στις καλένδες, εξακολουθεί να παρακολουθεί εν έτει 2019 την εξέλιξη του θέματος και θα αναλάβει πρωτοβουλία μαζί με άλλους τοπικούς φορείς για να απαιτήσουν από κοινού την υλοποίηση του τόσο ζωτικού αναπτυξιακού έργου επ’ ωφελεία της τοπικής ανάπτυξης και των διασυνδεομένων νήσων.
• Ενεργός συμμετοχή στην κοινή προσπάθεια φορέων για τη δημιουργία του Μουσείου Μεταλλείας-Μεταλλουργίας στο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου και την ίδρυση Κέντρου Βιομηχανικών, Τεχνικών και Πανεπιστημιακών Αρχείων (Ε.Μ.Π. και Πανεπιστημίου Αθηνών). Ήδη, μετά την ολοκλήρωση όλων των προαπαιτούμενων διαδικασιών και την υπογραφή (Αύγ. 2017) της σχετικής προγραμματικής σύμβασης, ξεκίνησε η υλοποίηση αυτού του σημαντικού πολιτιστικού ιδρύματος.
• Ενεργός συμμετοχή στη διοργάνωση και διεξαγωγή των εκδηλώσεων με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 150ετίας από την αναγέννηση του Λαυρίου (1865-2015), σε συνεργασία με τον Δήμο Λαυρεωτικής και τους λοιπούς φορείς της πόλης.
• Διοργάνωση και διεξαγωγή (Νοέμβριος 2015) στο Λαύριο, επ’ ευκαιρία των 150 χρόνων του Νεότερου Λαυρίου, της ΙΣΤ΄ Επιστ. Συνάντησης ΝΑ Αττικής, σε συνεργασία με τον Δήμο Λαυρεωτικής και την Εταιρεία Μελετών Ν.Α. Αττικής, καθώς και των παράλληλων εκδηλώσεων (Έκθεση του Συλλόγου Ελλήνων Χαρακτών, Έκθεση ζωγραφικής της Κ.Γκρανιά, Έκθεση σπάνιων και μη βιβλίων με θέματα σχετικά με το Λαύριο, Προβολές ντοκιμαντέρ).
• Μακροχρόνιοι και επίπονοι αγώνες για την διάσωση κηρυγμένων μνημείων της νεότερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Οι πιο πρόσφατες δράσεις μας αφορούν στα εξής:α. Στην Γαλλική Σκάλα φόρτωσης μεταλλευμάτων στο Λιμάνι Λαυρίου (κτίσμα του 1888): η μελέτη αποκατάστασης του ιστορικού και εμβληματικού διατηρητέου μνημείου της βιομηχανικής αρχαιολογίας, η οποία εκπονήθηκε από μελετητική διεπιστημονική ομάδα του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου με συμμετοχή εκπροσώπων της Ε.ΜΕ.Λ., ύστερα από προγραμματική σύμβαση με τον Δήμο Λαυρεωτικής, παρουσιάσθηκε με πρωτοβουλία της Ε.ΜΕ.Λ. στο κοινό στις 25-1-2019. Προβλέπεται να ακολουθήσει η εκτέλεση των εργασιών αποκατάστασης με χρηματοδότηση της Περιφέρειας Αττικής.

  β. Στο ιστορικό διατηρητέο μνημείο του Σταθμού του Αττικού Σιδηροδρόμου, γνωστό ως «Φόρος» στον Θορικό Λαυρίου (ΦΕΚ 85/Β/1996), το οποίο ευρίσκεται σε κατάσταση κατάρρευσης: μετά από αλλεπάλληλες ενέργειές μας, εκπονήθηκε από μέλη μας η μελέτη άμεσης στήριξης του μνημείου, η οποία υλοποιήθηκε – μετά την λήψη των απαραίτητων εγκρίσεων – με χρηματοδότηση του Οργανισμού Λιμένος Λαυρίου (Φεβρ. 2019). Θα ακολουθήσει η σύνταξη μελέτης πλήρους αποκατάστασης και ανάδειξης του κτηρίου και του περιβάλλοντος χώρου, πάλι από ειδικούς επιστήμονες-μέλη μας με βάση απόφαση του Δ.Σ. του Ο.Λ.Λ. Α.Ε. της οποίας περιμένουμε την υλοποίηση, ενώ την εκτέλεση των εργασιών έχει υποσχεθεί να χρηματοδοτήσει η Περιφέρεια Αττικής.

• Διοργάνωση, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, την Περιφέρεια Αττικής και τον Δήμο Λαυρεωτικής, ετήσιας συναυλίας – από το 2015 και εξής – στο αρχαίο θέατρο Θορικού με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για την ολοκλήρωση της αναστήλωσής του και την ανάδειξη τόσον του ίδιου του αρχαίου θεάτρου, όσον και ολόκληρου του αρχαιολογικού χώρου Θορικού.